Erik van Ommeren

Net als alle trends, is ook het thema ‘innovatie’ zelf aan dynamiek onderhevig. Daar zijn wel wat oorzaken voor. Bijvoorbeeld, met de veranderende rentestanden verdween veel ‘gratis geld’ van de markt, waardoor de startup-hausse afkoelde. Grote bedrijven richtten zich meer op efficiency en kosten dan op innovatie. Ik denk dat dat niet per se slecht is: innovatie is volwassen geworden en kan niet meer drijven op het woord alleen. We weten hoe je moet innoveren, wat je er voor moet inregelen en wat het kost. En misschien soms ook wanneer je het vooral niet moet proberen.

In een organisatie werkt het soms goed om iets juist niet ‘innovatie’ te noemen, maar juist naar het doel, de ambitie. In plaats van een innovatie-lab, een patiënt-tevredenheid-lab. In plaats van een innovatie-fonds, een ‘killer product voor de jonge generatie’-fonds. Of in plaats van een ‘innovatie-kalender’ een ‘nieuwe diensten voor drie verschillende doelgroepen kalender’. Innovatie is in zichzelf een lege term: het staat voor positieve verandering, maar geeft van zichzelf geen informatie over hoe veel, hoe hard, waarheen en waarom, en dat zijn juist de attributen die nodig zijn om mensen te betrekken en daarmee de kans op succes te vergroten.

Het vinden van ideeën is nooit een probleem. Binnen en buiten de organisatie zijn genoeg bronnen. Zelfs echt creatieve ideeën, als je daar attent op bent. De echte uitdaging van innovatie zit in het testen, verbeteren en echt werken met ideeën. Een idee wordt pas zinvol, waardevol als het op allerlei manieren aan de realiteit getoetst is, als er mee geworsteld is. Het risico is dat het idee dan wordt afgezwakt, vervormd, gekaapt, gestopt of genegeerd. En dat is precies de uitdaging: het in leven houden van de kern van een goed idee, terwijl het de reis doormaakt van idee naar impact. Proces, cultuur, aandacht en ruimte zijn dan essentieel.

Er zijn innovatie-labs die zich ten doel stellen om ‘disruptief’ te zijn. Daar geloof ik niet zo in. Disruptie is iets dat je pas naderhand kan vaststellen. Pas als je echt iets nieuws bedenkt met zo’n sterke waardepropositie dat het oude erbij verbleekt, kom je in de buurt van disruptie. De focus moet dan primair liggen op het maken van iets van waarde. De disruptie ontdek je dan vanzelf. Het doel ‘ik ga een moderne, transparante, fijne bank maken’ werkt waarschijnlijk beter dan ‘ik ga de bankensector disrupteren’.

Er zijn veel onvoorspelbare zaken in de wereld, maar er zijn ook juist veel wel voorspelbare zaken. Gartner en andere zieners publiceren elk jaar mooie overzichten met ontluikende technologieën en impact radars waarbij op basis van brede analyse tijdslijnen worden gegeven voor de ontwikkeling van alles wat nieuw is. De huidige AI hype is bijvoorbeeld al jaren in de maak, met Generative Adverserial Networks die al ten minste tien jaar oud zijn. Iedereen die bezig is met strategie, innovatie of business management zou in ieder geval de voorspelbare zaken moeten kennen, misschien ook juist om ruimte voor de onvoorspelbare zaken te houden.

Misschien worden we wel zo groot als Meta, of Tesla of Google! Innovatie komt vaak met grote dromen en ambities. Of met grote budgetten. En alleen als budgetten en ambities in balans met elkaar zijn, komt er iets tot stand. Teveel budget leidt niet per se tot hogere resultaten, en te weinig budget leidt alleen tot frustratie. Juist door vooraf het gesprek te hebben over de te verwachten resultaten, en de daarbij horende investeringen kan getoetst worden hoe groot het commitment is voor de gedroomde verandering.

Innovatie is al lang niet meer iets voor in een kleurige ruimte met digitaal speelgoed, waarvan je maar moet hopen dat er ooit iets uitkomt. Met het volwassen worden van het innovatie-vak, komen ook de zakelijke aspecten tot wasdom. De validatie van ideeen, de kosten, de risico’s: alles is in kaart te brengen. Zo kan ook eindelijk de CFO in eigen taal betrokken worden bij de innovatie-portfolio. De uitdaging blijf dan wel om het lichtvoetig te houden om te voorkomen dat innovatie strandt in bureaucratie.

Er is een beroemd citaat over cultuur en strategie. De gedachte er achter is dat cultuur een gegeven is, een onveranderbare realiteit van een organisatie. Dat is natuurlijk niet zo: net als alles in de organisatie is cultuur veranderbaar. Door het veranderen van managementstijl, de gebruikte metrics, het aannamebeleid, het soort klanten en projecten dat men kiest, de structuur en inhoud van vergaderingen: alles wat de cultuur draagt kan bewust worden aangepast om bijvoorbeeld meer transparant, mensgericht, klantgericht of veilig te worden. Geen eenvoudige klus, maar wel een die zich dubbel en dwars terugbetaalt als het lukt!

Sneller naar de markt, sneller een launching customer vinden of juist sneller valideren van ideeën op basis van data, feedback of experimenten? Het helpt om voor innovatie in ecosystemen te denken en werken, waarbij elke speler op eigen kernwaarde kan innoveren, en uit de gezamenlijkheid echt nieuwe producten, diensten of oplossingen worden gerealiseerd. Er is in gezamenlijkheid toegang tot meer ideeën, klanten, talent, uitvoeringskracht, … Dit vraagt echter wel een gedeelde visie, wat coördinatie en vooral: partners waar je op kan vertrouwen.

Is ‘innovatie’ wel een vak, of meer een vaardigheid? Of een mindset? Wat het ook is, van natuurlijke evolutie tot startups die miljoenen waard worden: het is een eindeloos proces waarop ideeën, kennis en mogelijkheden met elkaar blijven interacteren, variëren en uitbreiden. Zoals de oude Grieken al zeiden: Panta Rei – Alles stroomt.