Smart City en communicatie – de rol van data | Stad van de Toekomst blogreeks

Zijn Smart Cities iets nieuws of is het doorborduren op iets wat er al veel langer was? We werken al veel langer aan slimme oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. Oude wijn in nieuwe zakken? Naar mijn mening is er toch wel echt iets aan de hand en ik denk dat de ontwikkelingen worden gedreven door de mogelijkheden die moderne communicatie biedt voor burgers, bedrijven, opleiders en bestuurders (De Quadruple Helix). 

Deze blog maakt onderdeel uit van een serie over Smart Cities, de stad van de toekomst. In het vorige deel las je over de wereld van Smart City en de focusgebieden daarbinnen. In dit deel geeft expert Henk Vennis zijn visie over communicatie binnen de Smart City.

Smart City binnen bereik

Ook in de achterliggende jaren werden er al vele projecten gedaan waarbij communicatie van publieke informatie een cruciale rol speelt. Ieder kent de borden over vrije parkeerplaatsen of de weerkaarten van het KNMI. Het verschil zit hem erin dat de kosten voor het genereren en communiceren van informatie de laatste jaren sterk dalen. Sensoren, communicatienetwerken en webhosting worden in rap tempo goedkoper. De kosten voor een Smart City project zitten nu veel meer in het organiseren van de vraagstelling en het organiseren van de toegang tot de gegevens.  

Privacy is cruciaal

In de dagelijkse praktijk merk ik dat privacy wel een heel cruciale rol speelt. Probleem is dat locatie specifieke afwijkingen van de omgeving mogelijk tot heel specifieke persoonlijke informatie zou kunnen leiden. Ik definieer het al heel vaag maar, de kunst is om zeker te stellen, te garanderen, dat dit niet kan gebeuren. Een eenvoudig voorbeeld: Een uitlaatgassenmeting in de nabijheid van een woning zou kunnen leiden tot het kunnen bepalen of betreffende woning bewoond is of juist niet (vakantie). We willen op geen enkele manier risico lopen dat er misbruik gemaakt wordt van de meetgegevens. Wie garandeert dat dit soort analyses niet mogelijk zijn? 

Open data gebruiken

Bij privacy speelt ook de discussie over ‘open data’. Een deel van meetgegevens kan aan ieder ter beschikking worden gesteld maar het openstellen van alle data voor een ieder ligt gevoeliger.  Ook hier een voorbeeld: De uitlaatgasmetingen van 1 meetpunt door de tijd is veelal geen probleem maar het ter beschikking stellen van 100 meetpunten die bij elkaar in de omgeving liggen in de tijd maakt de informatie een stuk privacy gevoeliger voor ongewenste analyse. Er zijn natuurlijk ook situaties te bedenken waarbij het juist een gewenste analyse betreft dat de informatie gebruikt wordt. In de praktijk blijkt het moeilijk om vooraf goed te definiëren wat ongewenste analyses zijn en daarom wordt openheid van grote hoeveelheden data vaak beperkt. 

Analyses bemoeilijken

De wijze van presentatie van informatie op een portaal maakt dat je de eenvoud van complexe analyses kunt bemoeilijken. Dit zou kunnen helpen bij het voorkomen van ongewenste analyses. Als een portaal alleen een grafische interface beschikbaar stelt met daarin buttons om door een tijdbalk te scrollen dan wordt het heel lastig om een diepgaande analyse te doen. Andere voorbeelden zijn het presenteren van bijvoorbeeld maximaal 100 meetrecords in één keer. Maar feit is dat iemand die tijd beschikbaar heeft de complete dataset zou kunnen reproduceren. 

Behoud controle

De vraag is ook hoe ‘open data’ gecommuniceerd wordt. Stel je dat ter beschikking op een portaal dat je zelf onder controle hebt of leg je de data neer bij een externe organisatie die de communicatie van de informatie verder verzorgt? Op dit moment zien we dat elke organisatie of gemeente zijn eigen portaal opbouwt en controle behoudt. De bundeling van de gegevens uit meerdere portalen werd door mij nog niet gesignaleerd. Is een Centraal Bureau voor de Smart Cities een idee? We zien wel initiatieven die hierop een antwoord proberen te realiseren zoals OpenGeo en OpenState. Met name op het gebied van openbaar vervoer zijn al flinke stappen gemaakt. 

Beheers de informatieverstrekking

Veel data die verzameld wordt is dus niet als ‘open data’ beschikbaar. Vaak dient de informatie ook een zakelijk of onderzoeksdoel. Bijvoorbeeld de vulgraad van vuilcontainers is niet alleen van belang voor de bewoners, maar natuurlijk ook voor de vuilophaaldienst. Daarnaast is het mogelijk ook van belang voor de gemeente zelf om overlast te beperken en onderzoekers zouden informatie kunnen willen gebruiken voor analyses en om verbetervoorstellen te ontwikkelen. De wijze waarop de informatie ontsloten is voor deze type gebruikers is veelal een Application Programming Interface (API). Daarbij wordt, middels van een vraag en antwoordprotocol, selectief, daarmee beheerst, een set van informatie beschikbaar gesteld en opgehaald van de ene naar de andere server. Desgewenst kan dit alleen voor geautoriseerde gebruikers worden gedaan. Een portaal heeft dus meerdere ontsluitingsvormen nodig. 

Wie is verantwoordelijk?

Een vraag bij communicatie van meetgegevens is ook wie er verantwoordelijkheid draagt voor de gegevens en de kwaliteit ervan. De discussie rondom fijnstof metingen van het RIVM is een voorbeeld. Heeft het zin om als gemeente óók fijnstof metingen uit te voeren? Hoeveel metingen moet je dan uitvoeren? Op welke locaties? Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld geluidsmetingen in verband met de luchthaven Lelystad. Wie gaat er meten? Wat ga je dan meten? Op welke plaatsen ga je meten? Hoe zorg je dat andere invloeden uitgesloten worden? Hoe zorg je dat de metingen betrouwbaar zijn en blijven? Als metingen echte zeggenschap moeten hebben dan eist dit aanzienlijk aandacht.  

Borg de betrouwbaarheid van informatie 

Als we het hebben over kwaliteit van meetgegevens dan gaat het ook om de betrouwbaarheid van de informatie. Hoe kunnen we garanderen dat niemand foutieve informatie toevoegt of gevoelige informatie verwijdert? Deze dreiging is aanwezig in de hele informatieketen. Door beveiliging van de communicatieketen kan deze dreiging aanzienlijk teruggedrongen worden. Denk daarbij aan gebruik van rechtenbeheer, certificaten en versleuteling van informatie. Alle moderne communicatie en opslagmedia bieden hiervoor mogelijkheden maar deze dienen wel ingericht en beheerd te worden. 

Reduceer complexiteit

Als we bovenstaande alinea’s doornemen zien we dat de complexiteit voor het realiseren van een smart city oplossing veel lastiger blijkt dan vaak gedacht. Mijn advies zou zijn om niet heel veel voorwerk te doen en dan pas te gaan bouwen (waterval). Ook hier zien we dat het leren veel beter werkt dan heel intensief voorbereiden. In de praktijk blijkt namelijk dat een intensieve voorbereiding lang niet altijd tot de gewenste Smart City antwoorden leidt. Reden dat er vele smart city labs worden ontwikkeld (agile). Toch verdient het wel de aanbeveling om vooraf een koers  op hoofdlijnen te bepalen. De SAFe methodiek kan handvatten bieden.

Tenslotte 

Communicatie is meer dan alleen het netwerk. Het organiseren van de juiste vraag en het ter beschikking stellen van de informatie verdient aanzienlijke aandacht bij het ontwikkelen van een platform voor de Smart City.