Zorg zonder grenzen: als gegevens wél gedeeld worden

In een ziekenhuis, verpleeghuis of huisartsenpraktijk draait alles om informatie. Wie is de patiënt? Welke medicatie gebruikt hij? Welke behandelingen zijn al geprobeerd? Als zorgverleners die cruciale gegevens niet snel en volledig kunnen inzien, ontstaan er risico’s. Toch blijkt uit onderzoek dat dit nog dagelijks gebeurt. Vooral de onderlinge koppelingen tussen systemen van verschillende zorgaanbieders en het ontbreken van een landelijk werkende, veilige infrastructuur voor gegevensuitwisseling vereisen aandacht. Het gevolg: zorgprofessionals kunnen én moeten zich vastklampen aan initiatieven waarbij informatie-uitwisseling geen obstakel is. Welke dat bijvoorbeeld zijn, lees je in deze blog.

Dagelijkse frustratie

Uit een onderzoek van de Federatie Medisch Specialisten eerder dit jaar blijkt dat 95 procent van de medisch specialisten hinder ondervindt door gebrekkige beschikbaarheid van patiëntgegevens. Bijna de helft (48%) ervaart dit zelfs dagelijks. Het leidt tot medicatiefouten en onnodige herhaling van diagnostiek en behandelingen, wat de patiëntveiligheid onder druk zet. Voorbeelden hiervan zijn onder andere patiënten die opnieuw medicatie krijgen die vanwege bijwerkingen eerder was gestopt en operaties die vertraging oplopen doordat noodzakelijke scans niet beschikbaar zijn. Dit vermindert niet alleen de efficiëntie van de zorg, maar zorgt ook voor frustratie bij patiënten.

Hardnekkig probleem

Medische specialisten concluderen vooral dat zij dagelijks vastlopen in ICT-systemen die niet goed met elkaar communiceren. Dit mag geen verrassing zijn. Sinds het voorstel voor een landelijk elektronisch patiëntendossier in 2011 strandde in de Eerste Kamer, worstelen zorgprofessionals hiermee. Privacy bleek een te grote hobbel. Het gevolg? Zorginstellingen hebben moeilijk de beschikking over patiëntgegevens van buiten hun eigen organisatie. Dit speelt zowel bij ziekenhuizen, VVT-instellingen als bij huisartsen.

Regionale samenwerking als lichtpunt

Inmiddels lijkt het ministerie een remedie te hebben gevonden voor het privacyprobleem als het gaat om informatie-uitwisseling. Maar volgens voormalig minister Agema gaat het nog een paar jaar duren om computersystemen goed op elkaar te laten aansluiten. Daar zal dankzij de val van het kabinet geen versnelling in komen. Het is dan ook hoopgevend om te zien dat er regionaal al betekenisvolle initiatieven zijn waarbij gegevensuitwisseling aanzienlijk eenvoudiger wordt.

Kijk bijvoorbeeld naar Samen Sterker Eemland. Dit netwerk verenigt meer dan dertig zorgpartners uit de regio Eemland, waaronder huisartsen, het Meander Medisch Centrum, GGZ-instellingen, VVT-organisaties, gemeenten en zorgverzekeraar Zilveren Kruis. Het doel is om samen te werken aan toekomstbestendige zorg en ondersteuning voor de inwoners van Eemland. Een belangrijk project binnen dit netwerk is het Digitaal Netwerkplatform, dat veilige en tijdige overdracht faciliteert van behandel- en medicatiegegevens tussen zorgverleners. Met toestemming van de patiënt kunnen behandelaars relevante informatie inzien en eenvoudig multidisciplinair overleg voeren met netwerkpartners. Dit voorkomt onnodige herhaling van diagnostiek en behandelingen en draagt bij aan een betere coördinatie van zorg.

Zorg onder druk

De zorg staat dus niet stil en wacht niet af tot de overheid met oplossingen komt. Toch benadrukt de media regelmatig dat de kwaliteit van zorg onder druk staat. "Artsen zien dagelijks gevaar voor patiëntveiligheid door ICT-problemen", kopte de NOS naar aanleiding van het geschetste onderzoek van de Federatie Medisch Specialisten. Hiermee wordt de suggestie gewekt dat de oorzaak primair bij de ICT zelf ligt. Deels is dit waar; er zijn zorginstellingen die niet het geld en de middelen hebben om hun ICT-basis op orde te brengen. Maar er zijn ook instellingen die hier juist wel in hebben geïnvesteerd. Denk bijvoorbeeld aan:

• het digitaliseren van processen;
• het centraliseren van dataopslag in veilige datacenters;
• het standaardiseren van communicatieprotocollen;
• het moderniseren van infrastructuur met redundante verbindingen, gescheiden netwerken en monitoringtools;
• het nemen van cybersecuritymaatregelen zoals twee-factorauthenticatie en awareness-trainingen voor personeel.

Er is dus al veel gedaan, maar de basis op orde krijgen blijft een grote opgave. ICT is geen onzichtbare onderlaag zoals stroom, maar een integraal onderdeel van zorg en preventie. Juist een goede ICT-basis bevordert een intensieve samenwerking tussen patiënt en zorgverleners. Die verandering is inmiddels in gang gezet: de praktijk laat zien dat wanneer de sector de krachten bundelt, de daadkracht van professionals toeneemt en kwaliteit en efficiëntie een impuls krijgen. Wie volgt?

Deze blog is geschreven door Erik Ligthart.