De succesvolle wendbare organisatie heeft een balans tussen structuur en flexibiliteit

De omgeving waarin organisaties opereren verandert in hoog tempo. Het vermogen om je aan te passen, te innoveren en direct te reageren op nieuwe uitdagingen wordt daarmee een strategisch voordeel. Wendbaarheid vraagt echter om balans: hoe geef je teams de gewenste autonomie zonder dat dit leidt tot anarchie of juist stilstand. In deze blog gaan we in op het vijfde kenmerk van de succesvolle wendbare organisaties: de balans tussen structuur en flexibiliteit. 

Structuur én flexibiliteit: een noodzakelijke combinatie 

Structuur en flexibiliteit lijken tegenpolen, maar versterken elkaar juist. Autonomie ontstaat niet vanzelf. Zonder stevige structuur hebben teams moeite om zelfstandig te werken. Die structuur moet niet beperkend zijn, maar ondersteunend: onderlinge afhankelijkheden verminderen en heldere kaders bieden waarbinnen teams kunnen functioneren. Zo ontstaat ruimte voor flexibiliteit binnen een duidelijke context.  

De balans tussen structuur en flexibiliteit 

Een organisatie is pas echt wendbaar als structuur en flexibiliteit in balans zijn. Te veel afhankelijkheden tussen teams maken elke koerswijziging log en stroperig. Daarom is het noodzakelijk teams of clusters zo in te richten dat ze zelfstandig waarde kunnen leveren. Waar onderlinge afhankelijkheden onvermijdelijk zijn, helpt het om producten of diensten ‘as-a-service’ aan te bieden. 

Autonomie werkt alleen binnen duidelijke kaders. In veel organisaties zorgen impliciete regels en verwachtingen ervoor dat management alsnog gaat bijsturen, wat de zelfstandigheid ondermijnt. Door kaders expliciet te maken, weten teams waar ze moeten afstemmen en waar ze vrij zijn om zelf te beslissen. Zo kunnen ze verantwoordelijkheid nemen voor hun bijdrage aan de gezamenlijke doelen.  

De uitdaging is om te voorkomen dat impliciete kaders leiden tot overmatige controle of dat te veel expliciete regels teams juist beperken. Echte wendbaarheid ontstaat pas wanneer structuur en flexibiliteit elkaar versterken.  

Hoe realiseer je deze balans? 

Er is geen standaardaanpak. Begin met inzicht: welke teams leveren waarde, hoe zijn ze afhankelijk van elkaar en waar belemmert dit de wendbaarheid? Maak dezelfde analyse bij het ontwikkelen van nieuwe producten om toekomstige knelpunten te voorkomen.  

Het verminderen van afhankelijkheden vergroot de wendbaarheid van de organisatie. In plaats van complexiteit centraal te managen, werkt het beter om multidisciplinaire teams in te richten die zelfstandig waarde kunnen leveren. Waar nodig kunnen ze clusteren, zolang clusters ook autonoom blijven.   

Kaders spelen hierbij een doorslaggevende rol. Hoeveel sturing nodig is, hangt af van de ervaring en competentie van een team. Bij bekende uitdagingen zijn een paar duidelijke richtlijnen genoeg. Nieuwe of complexe taken vragen om meer expliciete kaders. Belangrijk is dat kaders dynamisch zijn: bespreek ze bij de start en in reflectiemomenten, zodat aannames expliciet worden gemaakt en aangepast kunnen worden. Naarmate teams groeien in ervaring kunnen kaders worden afgebouwd, waardoor autonomie vanzelf toeneemt. 

Het effect van de balans

Organisaties die structuur en flexibiliteit goed combineren, ontwikkelen en passen producten sneller aan. Dit wordt ook wel 'flow' genoemd: teams kunnen met hoge effectiviteit reageren op veranderingen zonder voortdurend te worden bijgestuurd.   

Die balans is nooit statisch: ze moet continu worden aangepast aan interne en externe omstandigheden. Maar het resultaat is helder: minder tijd kwijt aan interne afstemming en meer ruimte voor strategie, innovatie en klantwaarde.   

Daarnaast brengt de balans ook interne voordelen. Duidelijke spelregels geven richting én ruimte, waardoor teams met vertrouwen en eigenaarschap werken. Dit vergroot de motivatie, versterkt de samenwerking en verhoogt het werkplezier.   

Tijd om in actie te komen 

Autonomie ontstaat niet vanzelf. Zonder een structuur die afhankelijkheden minimaliseert en zonder kaders die duidelijkheid geven, blijft echte flexibiliteit buiten bereik. Te veel afhankelijkheden remmen snelheid, te veel kaders beperken de bewegingsvrijheid.  

Het vinden van balans vraagt om een bewuste aanpak: analyseer de organisatiestructuur, breng samenwerking en leveringsmodellen in kaart en reduceer actief afhankelijkheden. Tegelijk moet de mate van sturing zorgvuldig worden afgestemd op de situatie en de competenties van teams.   

Organisaties die hierin slagen, bewegen sneller, besteden minder tijd aan interne controle en meer aan strategie, innovatie en klantwaarde. Ze creëren een cultuur van vertrouwen, eigenaarschap en motivatie. Het resultaat? Snelle productontwikkeling, wendbare dienstverlening én een sterke positie in een continu veranderende omgeving.